Dünyanın en işlek su yollarından İstanbul Boğazı’nın güvenliği Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Gemi Trafik Hizmetleri Operasyon Amirliği’nin tecrübeli uzakyol kaptanları tarafından sağlanıyor.
Uzak yol kaptanlığı yaparak tecrübe edinen VTS(Vessel Traffic Services-Gemi Trafik Hizmetleri) operatörleri, gemilerin İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi’ni kapsayan Türk Boğazlar Bölgesi’nde deniz trafiğinin güvenliği için çabalıyor. 7 gün 24 saat kesintisiz çalışan kaptanlar, her gün 3 milyon insanın kullandığı yerel deniz trafiğini yönetirken büyük sorumluluk alıyor. İstanbul Boğazı’nın iki girişinde, demir yerleri ve açık denizde bekleyen gemilerin listesini alan VTS baş operatörü; geliş zamanı, geminin yükü, boyutları ve hızına göre risk analizi yapıyor. 4 sektöre bölünen İstanbul Boğazı’ndan geçen geminin her anı ve hareketleri uzmanlar tarafından kontrol edilirken, kaptana yardımcı olacak tüm bilgiler veriliyor. Boğazdan geçen gemi takip edilirken, acil durumlar için kurtarma ve yedekleme gemileri hazır bekliyor.
Baş operatör planlıyor
10 yıl uzak yol kaptanlığı yaptıktan sonra VTS operatörü olan Seçkin Saraçoğlu anlatıyor; “Öncelikli görevimiz geçmek için bekleyen geminin risk analizini yapmak. Kimyasal tankerin arkasından büyük bir konteyner gemisini göndermek yerine riski azaltacak gemiyi seçmek. Geminin yükü, tonajı ve boyutları bu analiz için çok önemli. Yapacağımız en küçük hata, İstanbul için geri dönülmez sonuçlar doğurabilir. Bunun bilincinde ve sorumluluğunda çalışıyoruz."
15 yıldır VTS operatörü olarak çalışan baş operatör Musa Aydoğmuş da, “Gemilerin geçiş planlaması bu şehrin güvenliği için çok önemli. Tüm akıntıları, rüzgarın hızını dikkate almak ve dönüşlerde bir kaptanın neler yapacağını öngörmek gerekiyor” diyor.
VTS operatörü Uğur Karabay ise, Boğaz’ın zorlu yapısını şu şekilde açıklıyor: “Türk boğazları, uğruna dünya savaşları çıkan, üzerinde imparatorluklar kurulan bir coğrafya harikası. Türk Boğazları çok stratejik bir bölge. Öyleki, 250 metreden büyük gemiler özellikli geçiş yaptığı için artık İstanbul-Max(249 mt) adlı özel bir gemi ebatı oluştu. İstanbul Boğazı iki S harfinin coğrafi olarak birbirine bağlanmasıyla oluşuyor. Adeta bir nehir gibi akan Boğaz’dan geçen her geminin manevra yeteneğini dikkate almak zorundayız. Gemi kaptanı gibi hissederken onlara acil durumlarda soğukkanlı müdahalelerimizle yardımcı olmak için çabalıyoruz.”
‘Devlet otoritesinin sesiyiz’
İstanbul Gemi Trafik Hizmetleri Operasyon Amiri Aziz Yıldırım, 50 tecrübeli kaptanın sorumlusu. İTÜ Yüksek Denizcilik Okulu’nun ardından İsveç’teki Dünya Denizcilik Üniversitesi’ni bitiren Yıldırım, “Mesleğimizi tarafsız ve adaletli yapmaya çalışıyoruz. Gemilerin bayrağı ya da milliyeti değil, ülkemizin milli menfaatleri ve İstanbul halkının güvenliği önemli. VTS operatörü, kendisini geminin kaptanı gibi hissetmeli. Aniden sis basabilir, tipi oluşabilir. Biz devletin otoritesini temsil ediyoruz” dedi.
‘Herkesin sorumluluğu eşit’
Türkiye’nin ilk kadın uzak yol kaptanı Tuba Akar da şimdi bir VTS operatörü. Kariyeri boyunca 11 yıl kimyasal tankerlerde çalışan Akar, “Kadın olduğum için ayrımcılık yapılmıyor. Aksine 3 milyondan fazla insanın iki kıta arasında gezdiği şehrin güvenliği için herkesin eşit sorumluluğu var. Bazen kadın kaptanlar gemileriyle geçiş yapıyor. Onlarla konuşup yardım ettikçe gurur duyuyorum” diye konuşuyor.
Kesintisiz hizmet
VTS hizmetleri 7 gün, 24 saat kesintisiz hizmet veriyor. İstanbul’da toplam 50, Türkiye genelinde ise yaklaşık 250 VTS operatörü var. VTS operatörlüğü için uzakyol kaptanlık deneyimine sahip olmak, denizcilik İngilizcesine hakim olmak gerekli. Bir vardiyada 8 VTS operatörü ile 2 baş operatör bulunuyor. İstinye’de kurulan merkezde, teknolojinin son olanakları kullanılarak gemiler takip ediliyor. VTS operatörü, planlanan şekilde geçen geminin kaptanı ile irtibat kurarak, keskin dönüşler ve akıntı hızı hakkında uyarılar yapıyor. Acil durumda yardım için tüm olanakların hazır olduğunu belirten operatör, kaptanın güvenle geçişi için önemli rol oynuyor. İstanbul dışında bakanlığa bağlı olarak Çanakkale, İzmir, İzmit ve Mersin’de Gemi Trafik Hizmetleri Merkezleri bulunuyor. Gemiler en az 2 gün önce teknik yeterlilik ve geçiş bilgilerini gönderiyor. Boğazlara girmeden 2 saat önce de son bilgilerini telsizle bildirerek geçiş için hazır olduğunu belirtiyor.
4 bölgeye ayrılan İstanbul Boğazı
17 deniz mili uzunluğundaki İstanbul Boğazı, 4 bölgeye(sektöre) ayrılarak trafik hizmetleri veriliyor. Sektör Türkeli, Karadeniz’in 20 mil kuzeyinden Anadolu Kavağı’na; Sektör Kandilli Anadolu Kavağı’ndan 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’ne; Sektör Kadıköy, köprüden Marmara Denizi girişine, Sektör Marmara ise Sektör Gelibolu’ya uzanıyor. Tüm demirleme yerlerini barındıran Kadıköy sektöründe, balıkçı tekneleri, özel yelkenli ve motor yatlar, gezinti tekneleri ve şehir hatları vapurlarının oluşturduğu yerel trafik operatör tarafından dikkate alınıyor. Sektör Kandilli ise keskin dönüşleri ve boğazın en dar yerleri ile risk içeriyor. Kandilli-Aşiyan arasındaki 690 metrelik darlık uzmanlar tarafından vurgulanıyor. Bir geminin en az 12 manevra yapması gereken boğaz geçişi, Yeniköy’de 80 derecelik manevra ile en zorlu halini alıyor. 4 farklı akıntının olduğu İstanbul Boğazı’nın akıntı hızı 6 knot’a çıkıyor. Gemiler ise en fazla 10 knot yapabiliyor. VTS operatörleri, lodos sonrası oluşan ve girdaplara yol açan İstanbul Boğazı’na özgü ‘Orkoz’ akıntısı içinde kaptanları şiddetle uyarıyor.
Kaynak: Gökhan KARAKAŞ / Milliyet
