Dünyanın deniz trafiği en yoğun ve en tehlikeli suyolu İstanbul Boğazı’nda yıllar içinde en çok kaza bugün(17 Şubat) meydana geldi. Montrö Sözleşmesi gereği kılavuz kaptan alması zorunlu olmayan yabancı gemilerin İstanbul Boğazı’nda kaza riskini arttırdığını söyleyen uzmanlar, bu riskin gemi kaptanlarına ya da armatörlere yeteri kadar anlatılmadığını vurguluyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Türk Boğazları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve emekli Baş kılavuz kaptan Saim Oğuzülgen, “ 13 tehlikeli ve zorlu dönüşü yapması, balıkçı tekneleri ve vapurların arasından sıyrılması, havadan geçen elektrik hatlarının radardaki görüntüsüne aldanmaması, akıntıyı ve rüzgarı doğru hesaplaması gerekiyor. Burası dünyanın en tehlikeli suyolu ve kaptan bu riski bilmeden geçiyor” dedi. İstanbul Boğazı’ndan her gün aralarında kimyasal tankerlerin de olduğu 150 gemi, bine yakın şehir hatları vapuru, bin 500’e yakın diğer yolcu gemisi ve yüzlerce balıkçı teknesinin yanından geçiyor. 17 Şubat’ta boğazda sadece tespit edilebilen 11 gemi kazası yaşandı. İstanbul Boğazı ve çevresinde son 50 yılda tespit edilebilen yaklaşık 1200 gemi kazası ya da risk içeren arıza yaşandı.

Panama ve Süveyş’ten daha fazla geçiş yapılıyor

İstanbul Boğazı’nın önemi sadece iki kıtayı birbirinden ayırmakla kalmıyor. Karadeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan, doğu ile batı arasında ki ticaretin gerçekleşmesini sağlayan kanal 3 kıta(Asya-Avrupa-Afrika) arasında ki deniz yolunun vazgeçilmez kapısı. İki okyanusu(Pasifik-Atlas) birbirine bağlayan Panama Kanalı’ndan günde 40, Akdeniz’den Hint Okyanusu’na açılan Süveyş Kanalı’ndan ise 74 gemi geçerken İstanbul Boğazı’ndan günde 150 gemi geçiş yapıyor. Bunun yanında İstanbul’un deniz ulaşımı da oldukça yoğun. Kuru yük gemisi, koster ya da tankerlerin arasında her gün 1000 şehir hatları vapuru seferi, bin 500 diğer ulaştırma hizmetlerinin yanı sıra(deniz otobüsü, motorları) 500 balıkçı teknesi de bulunuyor. Kruvaziyer turizmi (gemi-otel) için gelen dev yolcu gemileri yada enerji(petrol, doğalgaz)platformları da dünyanın hiçbir kanalında olmadığı kadar İstanbul Boğazı’na gelerek yoğunluğu arttırıyor. Resmi rakamlara göre son 60 yıl içinde İstanbul Boğazı ve çevresinde 1200 deniz kazası yaşanırken, kazaların %93’ü kılavuz kaptan almayan gemilerde meydana geldi.

“Yeniköy dönüşü yüksek risk içerir”

İstanbul Boğazı’nın coğrafi konumu nedeniyle yoğun gemi trafiği yaşadığını belirten emekli kılavuz kaptan Saim Oğuzülgen önemli uyarılarda bulundu. 50 yıllık kaptan ve Bahçeşehir Üniversitesi Türk Boğazları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve emekli baş kılavuz kaptan Saim Oğuzülgen, “Montrö Boğazlar sözleşmesi gereğince yabancı gemilerin kılavuz kaptan alma zorunluluğu yok. Ama boğazın ne kadar tehlikeli ve zor olduğunu, gemi ya da yük sahiplerine, armatörlere ve kaptanlara anlatmak zorundayız. Kılavuz alan geminin mürettebatı yükü güvende olur. Ama en önemlisi İstanbul güvende olur. Uluslararası Denizcilik Örgütü(İMO) geçiş yapan gemilere kılavuzluğu şiddetle tavsiye ediyor ama kılavuz alma oranı çok düşük” dedi.

Kazayı çağıran komut: Makineler Stop Tornistan

Binlerce geminin İstanbul Boğazı’ndan geçişini sağlayan tecrübeli kaptan Saim Oğuzülgen, “Marmara’dan boğaza giren gemi 12, Karadeniz’den giren gemi ise 13 tehlikeli manevra yapmak zorunda. En büyük tehlike de Yeniköy’de. Akıntı ile sürüklenen ve arka tarafı savrulan geminin kaptanı bir anda kendisini yalıların önünde bulur. Makineler Stop Tornistan komutu verirse büyük tehlike yaşatır. Geminin hızı, yükü, boyutu ve akıntı durumuna göre davranmak gerekir. İstanbul Boğazı’nın üstünden geçen elektrik telleri de radarda gemi gibi görüntü verebilir. Tehlikenin farkında olmalıyız, kaptanlara, armatörlere ve ilgililere riski anlatmalıyız. Indepedenta, Blue Star, Rabinion 18, Nassia bize ders olmalı” diye konuştu.

Boğazın önemli kazaları

14.12.1960: M/T Peter Zoranic (tanker) ile M/T World Hormony (tanker) gemileri çatıştı. Binlerce ton petrol, yandı ve denize aktı, 51 denizci öldü. Demirdeki Tarsus Yolcu Gemisi yandı.

4.9.1963: Arhangelsk (SSCB) Baltalimanı’nında yalıya çıktı, evinde uyuyan genç kız öldü.1.3.1966: M/T Luks ve M/T Cransky Oktabr gemileri çatıştı. Binlerce ton ham petrol denize yayıldı. Karaköy İskelesi ve Kadıköy vapuru yandı.

15.11.1979: M/T Indepedenta (tanker) ile Evriyalı (kuru yük) gemisi çatıştı. 50.000 ton üzerinde petrol yandı ve denize aktı. 41 denizci öldü.

24.9.1985: Meltem Hücumbotu ile Sovyet savaş gemisi çatıştı. Meltem battı 5 denizci şehit oldu.

28.10.1988: M/T Blue Star, Gaziantep tankerine çarptı. 3000 ton sıvı amanyok buharlaştı.23.3.1990: M/T Jabur (tanker) ile M/T Datton Shane Binlerce ton petrol yandı ve denize aktı.14.11.1991: M/V Maddona Lily M/V Rabinion 18 ile çatıştı. 22.000 koyun ile battı.

13.3.1994: M/T Nassia (tanker) ile M/V Shibroker (dökme yük) gemileri çatıştı. 15.000 ton civarında petrol yandı ve denize aktı. 29 denizci öldü.

Birbirinden tehlikeli manevralar

İstanbul Boğazı’na güneyden(Marmara Denizi) giren bir gemi zorlu 12 manevra ile Karadeniz’e çıkabiliyor. 2 saat süren yolculukta kaptan; 90 dereceyi bulabilen manevralar yaparken İstanbul’un ulaşımı sağlayan vapurların ve balıkçı teknelerinin arasından sıyrılmak zorunda.

1-Haydarpaşa açıklarında başlayan akıntı gemiyi zorlarken en büyük akıntı kandilli açıklarında gemiyi yakalıyor. Kandilli açıklarında ise akıntı şiddeti artıyor.

2-Boğazın en dar yeri(700 metre) Aşıyan – Kandilli arasında ise gemi iki kıyıya da çarpmamak zorunda.

3-Anadolu ve Rumeli kavağı arasında ki havayi elektrik telleri ise gemilerin radarlarında deniz aracı gibi algılanabiliyor.

4- Beykoz Umuryeri’nde 3 kez rota değiştirilmesi gerekiyor

5- Kız Kulesi girişinde başlayan yerel trafik İstanbul Boğazı çıkışına kadar kesintisiz devam ediyor. Haydarpaşa açıklarında olta balıkçıları Beykoz’a yaklaştıkça gırgır tekneleri yoğunlaşıyor. Şehir hatları vapurları ve deniz otobüsleri, yolcu motorları aralıksız sefer yapıyor.

Kuzeyden (Karadeniz) giren gemi ise 13 manevra ile Marmara’ya açılabiliyor. Gemiyi bekleyen en büyük tehlike Yeniköy’de ki ana akıntı ve anafor akıntısı.

1-Karadeniz’den giren ve hızı saatte hızı bazen fırtınalı havalarda 5-6 mili bulan akıntı gemiyi boğaza sokuyor.

2-Rumeli Kavağı önlerinde balıkçı tekneleri ve güçlü akıntı kadar büyük gemiler için tehlikeli olabilen sığlık alanlar bulunuyor.

3-Yeniköy Sığlık Feneri en tehlikeli dönüş. Ana Akıntı gemiyi hem itiyor hem de anafor akıntısı ile birlikte dönmesini sağlıyor. Gemi bir anda kendini Yeniköy’de yalıların önünde buluyor. Kaptanın tornistan(tam yol geri) manevrası kazaya davetiye çıkartıyor.

4- Aşiyan’da ki dar dönüşe yoğun gemi ve balıkçı trafiği ekleniyor.

17 Şubat kazaları
 
1960- Agip Gele ile İskenderun çarpıştı
1975- M/V Messela ile M/V Z. DOĞAN çarpıştı
1981- M/V Kırım ile Youssef çarpıştı
1992- Dençerler ile Esra Canbaz çarpıştı
1994- Raeros ile Geanedes çarpıştı
2003- Sea Patron Bebek koyu’nda karaya oturdu
2006- Pilot 67 ile Oruç Reis 67 çarpıştı
2008- Turhan Mildon Yeniköy’de karaya oturdu
2008- Faikbey ile Clipper çarpıştı

Kaynak: Gökhan KARAKAŞ- Milliyet

Deniz Haber Ajansı