Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Tersaneler Bölgesi'nde yaşanan iş kazalarıyla ilgili ''Tersaneler ve Tuzla Gerçeği'' konulu çalışma hazırladı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan çalışmada, Tuzla Tersaneler Bölgesi'nde yaşanan sorunların temelinde alan darlığı, fazla çalışma, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin yeterli olmayışı, kayıt dışılık, alt işverenlik sistemindeki problemler, işçilerin mesleki eğitimlerinin yetersizliği, korunma kültüründeki eksikliklerin yer aldığı belirtildi.
Alınan bilgiye göre, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Tuzla Tersaneler Bölgesi'nde yaşanan iş kazalarıyla ilgili ''Tersaneler ve Tuzla Gerçeği'' konulu bir çalışma hazırladı.
Çalışmada yer alan bilgilere göre, 1982 yılından 2000 yılına kadar yaklaşık yüzde 15 kapasite ile çalışan Türkiye'deki tersanelerin üretimleri ve sayılarında, dünyada talep patlamasının yaşandığı 2002 yılından itibaren çok büyük artışlar yaşandı. 2003 yılından bu yana dünya gemi inşa sanayi yüzde 89 büyüme gösterirken, Türkiye'de bu oran yüzde 360 olarak gerçekleşti.
Türkiye'de halen 46'sı Tuzla Tersaneler Bölgesi'nde olmak üzere 86 tersane faaliyet gösteriyor. Bölgede, haziran ayı itibarıyla 480 alt işveren bulunuyor. Bu sayı, işin durumuna göre değişirken 2002'den önce bölgede alt işverenliğe rastlanmıyor.
Bölgede faaliyet gösteren alt ve asıl işverenler bünyesinde halen 23 bin 680 kişi istihdam ediliyor. Bu sayı 2002'den önce 5 bin civarındaydı. İşçilerin 5 bin 180'i asıl işverene bağlı olarak çalışırken, 18 bin 500'ü alt işverenlerde istihdam ediliyor.
Tersanelerde, yan sanayi ile birlikte diğer sektörlere nazaran 6 kat fazla emek yoğunluğu bulunuyor. Bugün her firmada en az 10 mühendis istihdam edilirken, 2002'den önce bu rakam bölge genelinde 10'u buluyordu.
Bölgede yaşanan sorunların temelinde; alan darlığı, fazla çalışma, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin yeterli olmayışı, kayıt dışılık, alt işverenlik sistemindeki problemler, işçilerin mesleki eğitimlerinin yetersizliği, korunma kültüründeki eksiklikler geliyor.
ÇALIŞMA ALANI YETERSİZLİĞİ
Tuzla Tersaneler Bölgesi'ndeki tersaneler, 979 bin 122 metrekare açık ve 300 bin 592 metrekare kapalı alan olmak üzere toplam 1 milyon 279 bin 714 metrekare alanda faaliyet gösteriyor.
Bölgede tersanelerin kurulu olduğu alanlar 2 bin 126 metrekare ile 196 bin 376 metrekare arasında değişiyor. Buna karşın, gemi siparişlerinde dünya sıralamasında ilk üçte yer alan Güney Kore'de sadece bir tersanenin kapladığı alan ortalama 500 bin metrekareye karşılık geliyor.
Çalışmada, böylesine yetersiz ve dar bir alanda yapılan yoğun çalışmanın, işçi sayısı her geçen gün katlanarak artarken, tersane iş yerlerinde düzenli bir çalışma ortamının sağlanmasını ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden gerekli önlemlerin alınmasını zorlaştırdığı, riskli çalışma ortamlarının oluşmasına neden olduğu belirtiliyor.
AYNI TERSANEDE AYNI İŞ İÇİN BİRDEN FAZLA ALT İŞVEREN
Öte yandan, tersanelerde, yüksek talep ve siparişlerin iyi bir planlama yapılmadan alınması nedeniyle çok yoğun çalışma yapılıyor. Üretimin hızlandırılması için de işlerin büyük kısmı alt işverenler marifetiyle yürütülüyor. Hatta aynı tersanede aynı işi yapan birden çok alt işveren bulunuyor.
Bu durum, iş organizasyonunun sağlanması, sağlık ve güvenlik önlemlerinin alınması ve sürekliliğinin sağlanması açısından zorluklar oluşturuyor, iş yerlerinde gözetim, denetim ve iş disiplini sağlanmasını güçleştiriyor.
Alt işveren ve çalışanlarının sık değişmesi de belirtilen güçlükleri artırmakla birlikte, eğitimli, deneyimli, iş yerini ve iş yerindeki riskleri tanıyan iş gücü yerine, bu vasıflardan yoksun ve iş yerindeki riskleri algılayamayan bir çalışma grubunun oluşmasına neden oluyor.
Çalışmada, sektördeki hızlı gelişmenin kalifiye elaman ve eğitimli iş gücü yetersizliğini beraberinde getirdiği, işverenlerin bu eğitimi vermekle yükümlü olmalarına karşın, sorumluluklarını yerine getirmedikleri ifade ediliyor.
Çalışmada, fazla çalışma ve kayıt dışılık da Tuzla'daki önemli sorunlar arasında sıralanıyor.
TERSANELERİN RUHSAT DURUMU
İşletme belgesi bulunmayan 18 iş yerinin, 27 Mayıs 2008'de ruhsat durumlarının yeniden değerlendirilmesi amacıyla İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına bildirildiği bilgisine yer verilen çalışmada, bu yazı üzerine harekete geçen belediyenin, bahse konu tersanelere eksikliklerini gidermek üzere 20 ile 90 gün arasında değişen süreler verdiği kaydedildi.
Çalışmada, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü verilerine göre 38 tersanenin ruhsatı bulunmadığı belirtildi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının, ilgili kanun hükümleri çerçevesinde tersanelerdeki sorunların çözümü konusunda üzerine düşen görev ve sorumlulukları aksatmadan yürüttüğü ifade edilen çalışmada, bu kapsamda bakanlığın yetki ve sorumlulukları çerçevesinde mevzuat çalışmaları, aralıksız, iş sağlığı güvenliği denetimleri, idari para cezaları, kısmi durdurmalar, kapatmalar, işçi ve işverene yönelik eğitimler yaptığı dile getirildi.
Çalışmada, ''Tüm bunlara karşın, tablonun bütününü görmeden yapılan haksız ithamları kabullenmek mümkün değildir. Çünkü bakanlığımızın yetkisi dahilinde olup da yapmadığı hiçbir görev bulunmamaktadır'' denildi.
TERSANELERİN KAPATILMA NEDENLERİ
Teftişler neticesinde bazı tersanelere bu yıl içinde kapatma cezaları verildiği anımsatılan çalışmada, kapatma gerekçeleri şöyle sıralandı:
-Bazı vinçlerin yük kancalarında emniyet mandalı vb. düzeneklerin yokluğu
-Yalıtımı bozuk elektrik kablolarının mevcudiyeti
-Bazı menhollerin (gemi bölmeleri) kapaklarının açık olması
-Taşlama motorlarının koruyucusunun bulunmaması
-Gemiye LPG gazı almak için kullanılan hortumların bağlantı noktalarında gaz kesme sisteminin bulunmaması
-Emniyet mesafelerinin standartlarda olmayışı
-Elektrik teması, yüksekten düşme, basınç artışı, patlama ve parlama tehlikelerinin mevcudiyeti vs.
TERSANELERDE EN ÇOK RASTLANAN EKSİKLİKLER
Çalışmaya göre, bakanlık müfettişlerinin yaptıkları denetimlerde en çok rastlanan eksiklikler ise şöyle:
-Risk değerlendirmesi yapılmaması,
-İş yerlerinde eğitim planı/programı yapılmaması ve yıllık eğitim programının uygulanmaması,
-Meslek hastalığına yol açabilecek işlerde çalışan işçilerin sağlık kontrolünün yapılmaması,
-İş yerlerinde yangın ekibi kurulmaması ve yangın tahliye tatbikatının yapılmaması,
-Kaldırma araçlarının periyodik kontrollerinin yaptırılmaması,
-Elektrik tesisatının ve topraklama tesisatının kontrolünün yaptırılmaması,
-Seyyar elektrik kablolarının dış etkenlere karşı korunmaması,
-Elektrik panolarının zeminlerinin yalıtkan malzemeyle kaplanmaması,
-Kompresörlerin periyodik kontrollerinin yaptırılmaması,
-Kişisel koruyucu donanımlarının kullanılmaması,
-Patlayıcı ortam oluşabilecek alanların sınıflandırılmaması,
-Patlayıcı ortamlarla ilgili risk değerlendirilmesi yapılmaması,
-Patlamadan korunma dokümanı hazırlanmaması,
-Gaz tüplerinin taşınması ve depolanmasında güvenlik tedbirlerinin alınmaması,
BAKAN ÇELİK'İN DEĞERLENDİRMESİ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, çalışmada yer alan değerlendirmesinde, bölgede hızla artan tersane sayısının 2002 yılına gelindiğinde üretime bağlı olarak büyük bir istihdam kapısına dönüştüğüne işaret etti.
Çalışma alanı değişmemesine rağmen işçi sayısının 4-5 binlerden 30 binlere çıktığına dikkati çeken Çelik, ''Ne var ki üretim ve istihdamdaki bu artış, işverenlerce alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine aynı oranda yansımamıştır'' dedi.
Başarıları kadar sebep oldukları acıları ile kamuoyu gündeminden düşmeyen Tuzla Tersaneleri konusuna çok yönlü yaklaşmak gerektiğini dile getiren Çelik, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında bir araya gelen taraflarla, konunun bir defa daha masaya yatırılarak insan hayatının vazgeçilmezliği konusundaki hassasiyetin tekrarlandığını belirtti.
Çelik, şunları kaydetti: ''Bu durumda işverenlerin, en başta yasal yükümlülükleri olmak üzere, sorumlu davranıp, çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini azami düzeye çıkarmaları hayati önem taşımaktadır.
Bakanlık olarak yaşanan olumsuzlukların asgariye indirilmesi amacıyla bölgede çok sıkı denetimlerde bulunmaktayız. İstihdam Paketi kapsamında ilgili mevzuatta yaptığımız düzenlemelerle tersanelerdeki birçok sorunun giderilmesi amaçlanmıştır. Denetimler neticesinde idari para cezalarından kapatmalara kadar her türlü cezai müeyyideyi uygulamaktaki kararlılığımız bundan sonra da devam edecektir.''
