Çok gönül kırıcı bir cümle aslında ve beni çok üzüyor ancak üç tarafı denizlerle kaplı bu emsalsiz ülkemizde uzun yıllardır denizcilik alanında yaşananlar bunu kanıtlar gibi. Yıl 2017 hala bir denizcilik bakanlığımız yok, sadece müsteşar seviyesinde faaliyet gösteriyoruz.
Bir ülkede denizcilik önce iyi eğitimli denizciler yetiştirmek ile başlar. Sıradan değil, Milli Eğitim ve Ulaştırma Bakanlığı’ndan ayrı direkt Denizcilik Bakanlığı kontrolü altında iyi eğitim verebilecek denizcilik okulları açmamız gerek. Şu anda Türkiye’de açılan denizcilik okulları adeta Carrefoursa marketleri ile yarışır hale geldi, peki kalite var mı, veya amaç ne? Amacın ne olduğu herkes tarafından biliniyor ama yapacak bir şey yok. Bu yazıya neden gerek duydum; DenizHaber Whatsapp grubu yazışmalarında rastladığım bir haber üzerine bu yazıyı yazma gereği duydum. Samsun yolcu vapurunun (1937’deki resmi ekte) Piri Reis Üniversitesine okul gemisi olarak veriliyor. Gençler burada sadece bir navigasyon eğitimi alacaklar. Fakat bu meslek navigasyon ile sınırlı değil, ticari bir meslektir ve bu gençler bizim çocuklarımız. Daha önce de İstanbul Teknik Üniversitesi’ne Akdeniz yolcu gemisi, 9 Eylül’e de araştırma gemisi verilmişti. Yolcu gemileri yük değil, yolcu taşır. Peki bu gençler stajda ne öğrenecekler? Herhalde yolcu bilet kontrol, kamara temizlikleri, yemek ve servis nasıl yapılır, üzerine training yapacaklar. Yolcu gemilerinde donanımlar yoktur olanlar da son derece basittir.
Makine bölümü stajyerleri için nispeten ayni makineler üzerinde eğitim alabilirler fakat güverte öğrencileri donanımları, yük operasyonlarını, sigorta, chartering olaylarını, geminin ana konusu olan bakım-tutumu (maintenance) nasıl öğrenecekler? Dünya deniz ticaretinde en önemli faktörlerinden biri ‘ekonomi’dir ve bu da yukarıda saydığım faktörlerin iyi ve etkin olarak tatbik edilebilmeleri ile mümkün olur. Okulda kara tahta üzerinde denizcilik öğretilemez. Şu anda eğitim veren okullara gruplar olarak birer kargo gemisi eğitim için verilmesi gerekir.1937-1939 yıllarında denizcilik öğrencileri misafir stajyer olarak İsveç’e gönderiliyordu. Bunlardan 1937 yılında İsveç’e gönderilen (YDO) 5 stajyer ruhun fotoğrafını görebilirsiniz. Okul gemileri kısa sefer ile değil uzun sefer ve özel olarak inşa edilecek gemiler ile değerlendirilmelidir. Ancak o zaman gerçek eğitim almış olurlar. Onlar bizim pırıl pırıl gençlerimiz. Bütün denizci ülkelerin özel okul gemileri varken bizim neden yok? Öğretim üyelerinin de birkaç ay denizde çalışmış, denizden hoşlanmayıp ayrılan arkadaşlardan değil hiç değilse denizde biraz tecrübe sahibi olmuş kişilerden seçilmesi şart. Öncelikle öğrencilere denizi sevdirmek gerekli bunu da ancak bir süre denizlerde çalışmış öğretim üyeleri başarabilir ve ayrıca bu arkadaşların da en azından eğitmenlik konusunda bir süre eğitim almaları şarttır.
Örneğin ülkemizin nadide denizcilik okullarımızdan 9 Eylül Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Kıbrıs Girne Üniversitesi, Yakın Doğu Üniversitesi henüz okul gemilerine sahip değiller. US Philadelphia Denizcilik Üniversitesi öğrencileri, yazın staj dönemlerinde Avrupa gemilerinde zabit olarak çalışabiliyorlar. Türkiye’de denizcilik okullarının bazı amaçlar için kurulmasını engelleyerek etik bir hale getirmek gerekir yoksa bu bizim denizciliğimize zarar vermeye devam edecek. Bizim denizciliğimizin başlangıçlarında, İspanya prensi Henry (Navigatör Henry) 1500 yılında İspanyanın güneybatısında tam burunda Sagres yakınında ilk denizcilik okulunu açmış ve okul gemisi olarak 50 tonluk bir ‘Ocean Going Caravel’ inşa etmiştir. (Okul ayni zamanda kilise ve Light House’tur, resmi ektedir).Dünyada ilk defa Türkiye’nin (Osmanlı zamanında) haritasını çizen de ‘Priest John’ dur.
Örneğin pek çok dünya ülkeleri 14., 15. ve 16. asırlarda dünyayı keşfetmek ve çeşitli zenginlikleri elde edebilmek için okyanuslara açılırken o yıllarda Cebelitarık Boğazı’ndan dışarı çıkan tek bir Türk denizci yoktur. Sadece Sina Yarımadası ve Mısır üzerinden deve kervanları ile Hint Okyanusu sahillerine ulaşabilen ve orada inşa ettikleri gemilerle bu bölgede seyredebilen Piri Reis vardır ve o da o yıllarda Hint Okyansu’nu 30 yıl boyunca hakimiyeti altında tutarak bütün İspanya, Portekiz ve Osmanlı donanmalarına aman vermeyen ünlü Çin denizci CHENG HO’ya, Umman Sultanlığı'nda limanda beklerken onun saldırısı üzerine Sultan adına topladığı altınları ona kaptırmamak için acele limanı terk eden Piri Reis, o sırada aralarının iyi olmadığı Sadrazamın Padişaha altınlarınızı çaldı diye şikayeti üzerine adeta ödül olarak, bu değerli, dünyanın hemen hemen ilk denizcilik kitabı olan Kitabı Bahriye’nin yazarı, ilk defa Gerard Mercator’dan 60 yıl önce Mercator izdüşümünü bulan ve dünyanın 16 köşeli olduğunu kanıtlayan bir haritanın çizimini yapan dünya değeri Piri Reis Kahire’de asılmıştır. Ancak bütün deniz Otoritelerince kabul edilen övünebileceğimiz başka denizciler de var;
- Dünyanın ilk gemi inşa mühendisi olarak kabul edilen Bodrumda yaptığı saatte 14 knot yapan çektirmeleri ile Turgut Reis,
- 1500’lü yıllarda dünyanın en küstah fakat en cesur korsanı kabul edilen Burak Reis
- Tartışmasız dünyanın en bilimsel denizcisi Piri Reis, Kemal Reis. Son olarak kız çocuklarımıza da gemilerimizde rahat çalışabilmeleri için imkanlar sağlamamız gerekiyor. Ama maalesef halen daha denizciliğimizde bazı yobaz düşüncelere sahip insanlar var onlar bilmelidirler ki onlar bizim çocuklarımızdır. Bugüne kadar gemilerde pek çok çok kızlarla çalıştım ve hepsi harika çocuklardı ve her türlü işi rahatlıkla yapıyorlardı. Gemilerimizde asla bir kız stajyer veya zabite olumsuz bakan kişiye rastlamadım, böyle bir şey asla olmaz, olamaz. Gemi onlar için en emniyetli bir çalışma alanıdır. Herkes bir aile gibi, kardeş gibidir. Bu konuda sağ duyulu birkaç armatörümüz var ve onlara buradan teşekkür ediyorum.
Kaynak: 1- 1937,Kaptan ve Makinistler Mecmuası,
2- The Great Age Of Exploration, By Duncan Castlereagh,
3- The Reader’s Digest Association Limited, London, Beppie Harrison, John Mason, USA-1971,
4- Mesut A. Göksoy Arşivi,
5-The History Of Pirates, Angus Kostam, Mariners Museum, Virginia. Printed in Italy Rotolito Lombardo-1999, Lyons Express, Newyork.
